Satranç Terimleri
Satranç ve Satranç Terimleri

Satranç ve Satranç Terimleri

Satranç dünyadaki en eski ve en yaygın masa oyunlarından birisidir. İster arkadaşlarınızla öylesine oynamak için ister yarışmalara katılmak için satranç oynamayı öğrenmek isteyin, bu makalede kralların oyunu hakkında öğrenmeniz gereken her şeyi bulabileceksiniz.

Satranç hakkında bilmeniz gerekenler:


Satranç Nedir?

Satranç iki krallık arasındaki bir savaşı canlandıran bir masa oyunudur. Dünyadaki en popüler oyunlardan birisidir. Milyonlarca insan hem hobi amaçlı hem de rekabetçi olarak satranç oynamaktadır.

Chess

Satranç hiçbir gizli bilgi bulunmadan oynanan sıralı bir strateji oyunudur. Bu nedenle şans unsuru oyunda aslında hiç yoktur.

Kurallar

Satranç pek çok taş ve kuralları olan karmaşık bir oyundur. IM Danny Rensch'in kuralları anlattığı videosu aşağıdadıdır (İngilizce):

Eğer, kuralları okuyarak öğrenmek istiyorsanız, ihtiyacınız olan bütün bilgiler aşağıdadır.

Ekipman

Satranç oynamak için, tarafların en azından satranç taşları ve satranç tahtasına ihtiyaçları vardır. Eğer oyuncular süreli bir oyun oynamak isterlerse bir satranç saatine ihtiyaçları vardır, oyunlarını kaydetmek için çoğu zaman bir notasyon kağıdı kullanılması da gerekir.

Satranç taşları dağılımı şu şekilde yapılan iki farklı ordudan oluşur: sekiz piyon, iki at, iki fil, iki kale, bir vezir ve bir şah. Oyuncular ordularını açık ve koyu renklerle ayırt edebilirler. Taşların fizikî renklerinden bağımsız olarak açık renkli taşlar Beyaz, koyu renkli taşlar ise Siyah olarak adlandırılır - geçmişte kullanılan fildişi rengi ve abanoz rengi taşları hatırlatır.

Chess pieces

Satranç tahtası sekize sekiz ızgara gibi koyu ve açık renklere bölünmüş 64 kareden oluşur. Tahta sıra (yatay) ve hatlara (dikey) ayrılır.

Chess chessboard
Satranç tahtası sekize sekiz ızgara gibi açık ve koyu renklere bölünmüş 64 kareden oluşur. Yataylar sıra, dikeyler ise hat olarak adlandırılır.

Satranç saatleri her iki tarafın kalan sürelerini gösteren bir araçtır. Hamle yaptıktan sonra hamle yapan oyuncuya süre de eklenebilir (buna ekleme denir).

Satranç Taşları

Altı çeşit satranç taşı vardır. Bunlar piyonatfilkale, vezir ve şahtır. Her bir taş farklı şekilde hareket eder ve her birinin farklı değeri vardır.

Chess Pieces

Piyonlar (erler) bir puan değerinde olup taş sayılmazlar. At ve filler üç puan değerindedir, bununla birlikte bazı ustalar ve bazı bilgisayarlar filin attan biraz daha değerli olduğunu düşünüyorlar. At ve fillere hafif taşlar denir.

Kale beş puan, vezir ise dokuz puan değerindedir. Kale ve vezir ağır taşlardır. Şah tahtadaki en değerli taştır. Şahı "kaybetmek" oyunu kaybetmek anlamına gelir. Şahın nasıl "kaybedileceği" konusunu aşağıda inceleyeceğiz.

Taşların değerleri soyut olarak belirlenir ve oyunun sonucuna doğrudan bir etkisi yoktur. Bir oyuncu büyük bir maddi avantaja (taş üstünlüğüne) sahip olsa da rakibi onu mat ederse oyunu kaybedebilir. Bunu aşağıda inceleyeceğiz.

Başlangıç Konumu

Bir satranç oyununa (partisine) başlamak için tahtaya taşların ilk dizilimini öğrenmek şarttır. Tahtanın sağ alt köşesi açık renkli olmalıdır.

Chess correct chessboard
Sağ alt köşe beyaz renkli olmalıdır.

Önceki bölümde belirtildiği gibi, her iki oyuncu da sekizer piyon, ikişer at, ikişer fil, ikişer kale, birer vezir ve şahla oyuna başlarlar. Beyaz piyonlar tahtanın tahtanın ikinci yatayına, siyah piyonlarsa yedinci sıraya dizilirler.

Chess pawns
Piyonlar ikinci ve yedinci yatayda oyuna başlarlar.

Kaleler, atlar ve filler Beyazsa birinci, Siyahsa sekizinci sırada oyuna başlarlar. Kale, at ve fil sırasıyla tahtanın köşelerinden ortasına doğru aşağıda gördüğünüz gibi dizilirler. Vezir ve şah bu dizilimi tamamlarlar. Vezir her zaman kendi rengindeki karededir, yani beyaz vezir açık renkli karede, siyah vezir ise koyu renkli karede yer alır.

Chess setup
Taşların dizilişi ve bir satranç oyununun başlangıç konumu

Taşların Hareketleri ve Alışlar

Her satranç taşının kendisine özel bir hareketi vardır:

Piyon

Piyonlar her zaman bir kare ileri oynarlar. Bunun tek istisnası da eğer başlangıç karelerinden oynatılıyorlarsa iki kare ileri gidebilmeleridir. Asla geriye doğru gidemezler.

Piyonlar bir kare ileri çaprazındaki taşları alabilirler. Piyonlar oynama şekli ve alma şekli farklı olan tek taştır. Ayrıca aşağıda anlatılacak olan özel geçerken alma kuralını da yapabilen tek taştır.

Chess pawn move
Piyonlar ileri doğru tek kare veya tercih edilirse sadece başlangıç karesinden iki kare ileri sürülerek oynatılabilir. Her iki yöne doğru da bir kare çaprazındaki taşları da alabilirler.

At

At iki kare yatay ve bir kare dikey veya iki kare dikey ve bir kare yatay oynayabilir. Atın bu her yöne yapabildiği hareket büyük yazılmış "L" harfini andırır.

Atlar oynayabildikleri karede rakip taş varsa o taşı alabilirler (bilgisayarda üzerine gelince) ve yolu üzerinde bulunan diğer taşların üzerinden atlayabilen tek taştır.

Chess knight move
Atlar "L" şeklinde hareket eder ve diğer taşların üzerinden atlayabilirler. 

Fil

Fil çaprazda her yöne istediği kadar kare oynayabilir. Oynama şeklinden dolayı fil asla oyuna başlarken üzerinde bulunduğu dışındaki renklere gidemez. Taraflar oyuna bir koyu renkli ve açık renkli karede olmak üzere iki fille başlar. (Siyahın siyah renkli fili veya Beyazın beyaz renkli fili ifadelerinde doğabilecek anlam karışıklığından dolayı Siyahın koyu renkli veya Beyazın açık renkli fili ifadeleri kullanılacaktır.)

Chess bishop move
Filler çaprazlarda hareket eder.

Kale

Kale dikey veya yatayda istediği kadar sayıda karede oynayabilir. Kaleler, şahla beraber rok yapabilen iki taştan birisidir (bu özel hamle türü aşağıda açıklanacaktır).

Chess rook move
Önü kapalı olmadığı sürece kaleler bulundukları dikey ve yatayda istediği kadar sayıda kare uzağa oynayabilirler.

Vezir

Vezir satranç tahtasındaki en güçlü taştır. Üzerinde bulunduğu çapraz, yatay ve dikeyde  istediği kadar çok sayıda kareye gidebilir (eğer bir başka taş o yolun üzerinde bulunmuyorsa).

Chess queen move.
Vezirler istedikleri yönde ve istediği sayıda kare uzaklığa gidebilirler.

Şah

Şah her yöne tek bir kare oynayabilir. Yukarıda belirtildiği gibi kale ile beraber rok adı verilen özel hamleyi de yapabilir.

Chess king move
Şahlar her yöne tek bir kare oynayabilir.

Eğer taşların hareketleri hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız konuyla ilgili etkileşimli dersimize bakabilirsiniz.

Şah ve Şah-Mat(Mat)

Eğer bir oyuncunun şahı rakip taş tarafından tehdit ediliyorsa, o şah kiş (şah çekme) tehdidi altındadır. Şahı tehdit altında olan taraf şahını o tehditten kaçmak, tehdit yolundaki karelerden birisine kendi taşlarından birisini koymak veya kendi şahına şah çeken taşı bunu yapabiliyorsa almak zorundadır. Eğer kiş tehdidini savunan taraf bunların hiçbirini yapamıyorsa o zaman şah ve mat (veya kısaltılmış adıyla "mat") olur ve oyunu kaybeder.

Chess check and checkmate
Beyaz önce siyah şaha kiş yapar (şah çeker) ve böylece mat eder.

Satrançta nihaî amaç rakibi mat etmektir. Farklı mat çeşitlerini öğrenmek için şu etkileşimli dersimize bakabilir veya şu yazıyı okuyabilirsiniz.

Özel Kurallar

Satrancın belirli durumlarda geçerli olan üç özel kuralı vardır. Bu üç kural şunlardır:

Rok

Oyuncular şahlarını güvenli bir konuma almak ve aynı zamanda kalelerini oyuna sokmak için rok yapabilirler. Bir oyuncu rok yaptığında, şahı her iki yöne iki kare gider ve şahın gittiği tarafta bulunan kale şahının üzerinden atlayarak yanına gelir.

Chess castling
Bu örnekte, Beyaz şah kanadına ("kısa rok") Siyah ise vezir kanadına rok yaptılar ("uzun rok").

Bir oyuncu ancak aşağıdaki koşullar geçerli olduğunda rok yapabilirler:

  • Bir oyuncu şahını ve kalesini hiç oynamamışsa.
  • Şah ve kalenin rok yapacağı tarafta bu taşların arasında hiç taş bulunmaması.
  • Şah çekilmiyorsa.
  • Rakip taşlar şah ve kalenin gideceği kareleri kontrol etmiyorlarsa.

Piyon Terfisi

Piyonlar başladıkları yerden en uzak noktaya ulaştıklarında herhangi bir hafif veya ağır taşa terfi edebilir. Beyazın piyonları sekizinci sıraya, Siyahın piyonları is birinci yataya ualaşınca terfi ederler.

Chess promotion
Piyonlar şah dışında her taşa dönüşebilir.

Piyonlar tahtada hangi taşın veya kaç taşın kaldığına bağlı kalmaksızın herhangi bir taşa terfi edebilir.

Geçerken Alış (En passant)

Geçerken alış başlangıç seviyesindeki oyuncular için en altüst edici bir kural. Bu özel kural piyonların diğer piyonları değişik bir şekilde alabilmesini sağlar ve şu koşulların gerçekleşmesi gerekir:

  • Alan piyon oyuna başladığı yerden üç yatay uzakta olmalı.
  • Komşu dikeydeki rakip piyon bir hamlede o piyonuu yanına gelmeli.
  • Geçerken alış, rakip piyon başlangıç karesinden iki kare sürülüp piyonun yanındaki kareye geldikten hemen sonraki hamlede olmalı.

Bütün bu koşullar gerçekleşirse saldıran taraf geçerken alışı yapabilir. Saldıran piyon bir çapraz ileri kareye gider ve alınan piyonun bir kare ilerisine gelir. Aşağıdaki hareketli resimden bakınız.

Chess en passant capture
Geçerken alış, alan taşın alınan taşın bulunduğu kareye gelmediği tek alıştır.

Oyunun Sonuçları

Satrançta bir taraf oyunu kazanabilir, kaybedebilir veya berabere kalabilir. Bir oyuncu rakibini mat ederek veya diğer tarafın zamanı bitmesi ya da "bayrağı düşmesi" sonucu oyunu kazanabilir. Aynı şekilde oyunculardan biri mat olursa veya süresi biterse oyunu kaybeder.

Oyun birkaç farklı şekilde berabere bitebilir. Bunlar arasında tarafların anlaşması, üç konum tekrarı, ölü berabere, 50-hamle kuralı veya pattır.

Zaman Kontrolleri

Hobi amaçlı, özellikle başlangıç seviyesindeki masa başı oyunların hiçbir süre sınırı olmayabilir. Ne var ki, rekabetçi satrançta her zaman tarafların düşünme süresi iki tarafa da verilen sürelerle kısıtlanır.

Oyunlar zaman kontrollerine göre farklı şekilde sınıflandırılır. Klasik oyunların (ağır parti olarak da adlandırılır) daha uzun zaman kontrolü olurken tarafların genelde en az birer saati olur. Bu uzun zaman kontrolleri masa başı oyunlarda daha yaygındır.

Chess Time Controls
GM'ler Ian Nepomniachtchi ve Maxime Vachier-Lagrave 2020-2021 Adaylar Turnuvasında klasik oyun (ağır parti) oynuyorlar. Fotoğraf: Lennart Ootes/FIDE.

Hızlı satranç zaman kontrolleri her oyuncunun hamlelerini yapmak için en az 10'ar dakika aldıkları kontrollerdir. Yıldırım oyunları her iki tarafa en az üç dakika, kurşun (İng. bullet) oyunları ise taraflara iki dakika veya daha az süre verilen zaman kontrolleridir. Hızlı satranç, yıldırım ve kurşun oyunları online satrançta çok popülerdir ve Chess.com üzerinde yıldırım en çok kullanılan zaman kontrolüdür. Aşağıda GM Daniel Naroditsky'nin GM Hans Niemann'ı zamandan yendiği bir online oyunun görüntüleri bulunmaktadır.

Zaman kontrolleri eklemeli veya gecikmeli olabilir. Ekleme taraflar hamle yaptıktan sonra sürelerine gelen eklemedir. Gecikme ise, hamle yapan oyuncunun süresine eklenmez. Gecikme süresi, oyuncunun hamle sırası kendisindeyken süresinde geri sayım başlamadan önce hamle yapması gereken süredir.

Yukarıda belirtilen zaman kontrollerinin yanınında, bir günden daha uzun süren oyunlar oynamak da mümkündür. Yazışmalı veya günlük satrançta her iki tarafın da hamle başına en az bir gün süresi bulunur.

Chess.com Üzerinde Online Satranç Oynamak

Eğer arkadaşlarınızla veya dünyanın her tarafından satranççılarla ve hatta bilgisayarlarla online satranç oynamak istiyorsanız Chess.com bunu yapabileceğiniz en güzel yer. Gezegendeki en büyük kullanıcı havuzuyla, günün her saatinde kendi seviyenizdeki bir rakiple eşleşmeniz oldukça kolaydır.

İnsanlara Karşı Satranç Oynamak

Bir başka insana karşı satranç oynamak için yapmanız gereken tek şey Oyna sayfamıza gitmektir. Burada kendi seviyenizde herhangi bir oyuncuya karşı oyun oynama veya arkadaşlarınızı oyun oynamaya davet etme seçeneklerini bulabileceksiniz.

Play Online Chess
Oyna sayfamızda diğer insanlara karşı oynayabilirsiniz.

Bilgisayarlara Karşı Satranç Oynamak

Bilgisayar ve çeşitli otomatik satranç kişiliklerine karşı oynamak için tek yapmanız gereken Bilgisayarla Oyna sayfasına gitmektir. Burada farklı seviye ve oyun stillerine sahip çeşitli bot'lara karşı oynayabilirsiniz.

Play Chess Against The Computer
Bilgisayarla Oyna sayfasında çeşitli bilgisayar kişilikleriyle oynayabilirsiniz.

Satranç Notasyonu

Notasyon bir satranç oyununu kaydetmek için hamlelerin yazılmasıdır. Bunu yapmanın farklı teknikleri olmakla birlikte cebirsel notasyon bugün resmi hamle yazım yöntemidir. Bu notasyon size hamle numarasını, hangi taşın oynadığını ve o taşın hangi kareye oynadığını gösterir.

Cebirsel notasyonda her karenin bir adı vardır. Bu adlar karenin bulunduğu dikey ve hataya göre belirlenir, önce karenin bulunduğu dikey bir harfle, sonra da yatayın bulunduğu bir rakamla ifade edilir.

Chess board squares
Satranç tahtasındaki her karenin bulunduğu dikeyden aldığı harf ve bulunduğu yatayanda aldığı bir rakamdan oluşan bir adı vardır.

Her taş, isimlerinin baş harfleriyle kısaltılarak gösterilir:  Şah için "Ş", Vezir için "V", Kale için "K", Fil için "F" ve at için "A". Piyonlar bir taş olmadıkları için kısaltmaları yoktur. (Bazı uzun notasyon çeşitlerinde "P" ile gösterilebilir)

Alışlar x harfi ile belirtilir, kısa rok 0-0 ile ve uzun rok da 0-0-0 ile gösterilir. 1-0 Beyazın oyunu kazandığını, 0-1 Siyahın kazandığını ve 1/2-1/2 de oyunun berabere bittiğini ifade eder.

1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fb5 a6 4.Fa4 Af6 5.O-O Fe7 6.Fxc6 hamleleri ile oynanan oyun aşağıda gösterilmiştir:

Cebirsel notasyon hakkında daha fazla bilgi edinmek, ne işe yaradığı ve nasıl anlaşılacağını daha iyi öğrenmek için etkileşimli dersimizi veya bu yazıyı ziyaret ediniz.

Satranç Federasyonları

Satranç Federasyonları satrançla ilgili resmî konuları yürüten ve düzenleyen kurumlardır.  

FIDE, Uluslararası Satranç Federasyonudur ve küresel ölçekte satrancı yöneten, satrançla ilgili düzenlemeleri yapan kuruluştur. Aralarında Adaylar Turnuvası ve Dünya Satranç Şampiyonasının bulunduğu en önemli satranç turnuvalarını düzenleyen kuruluştur. Ayrıca sporculara unvan verilmesini düzenler ve uluslararası reytingleri hesaplayıp yayınlar.

Chess FIDE
FIDE logosu. Resim: FIDE/fide.com.

Birçok ülkenin kendi ulusal federasyonuvardır, örneğin ABD'de US Chess, Rusya'da Rusya Satranç Federasyonu veya Türkiye'de Türkiye Satranç Federasyonu gibi. Ulusal federasyonlar kendi ülkeleri içindeki satrançla ilgili düzenlemeleri yapar. Ulusal yarışmalar ve diğer etkinlikler ya da ulusal reytingler gibi. Bazı ulusal federasyonların ulusal unvanları vardır (bu unvanlar FIDE tarafından uluslararası ölçekte tanınmaz).

Satranç Reyting Sistemi

Satranç reytingleri oyuncunun diğer oyunculara göre gücünü  belirlemeye yarar. FIDE, oyuncuların uluslararası reytinglerini belirlemek için Elo rating sistemini kullanır. Bununla birlikte, ulusal federasyonları kendi reyting sistemlerini de kullanabilir. Örneğin İngiltere Federasyonu'nun kendi ECF değerlendirme sistemi veya Türkiye Satranç Federasyonu'nun "UKD" (Ulusal Kuvvet Derecesi) sistemi vardır.

Chess Ratings
GM Hikaru Nakamura'nın FIDE web sitesinde Mayıs 2021 itibariyle reytingleri. Görsel: FIDE/fide.com.

The Glicko rating sistemi de genellikle online satrançta kullanılır. Elo sistemine benzer olmakla birlikte, Elo sisteminden daha fazla varyant kullanılır.

Satranç Unvanları

Satranç unvanları satrançta çeşitli mükemellik seviyelerine ulaşan oyuncuları tanımasını sağlayan isimlerdir. Bu tanınma beceri ve performansa bağlıdır.

FIDE genel kategoride usta adayı ("CM"), FIDE ustası ("FM"), uluslararası usta ("IM")ve büyükusta ("GM)"'dir. Sadece kadınlara satranççılara verilen unvanlar da şöyledir: kadın usta aday ("WCM"), kadın FIDE ustası ("WFM"), kadın uluslararası usta ("WIM") ve kadın büyükusta ("WGM")'dir.

Chess Titles
En üst düzey oyuncuların hepsi büyükustadır.

Ulusal federasyonların kendi unvanları olabilir; ama bu unvanlar sadece kendi ulusal sınırları içinde geçerlidir. Örnek vermek gerekirse US Chess'in ulusal usta ve ömür boyu usta unvanları, TSF'nin Ulusal Usta ve Kadın Ulusal Usta unvanları bulunmaktadır.

Satranç Yarışmaları

Satranç her sene ulusal ve ulusal ölçekte turnuvaları oynanan örgütlü rekabetçi bir spordur. Dünyanın her tarafında her seviyede oyuncunun katılabileceği binlerce turnuva oynanır. En prestijli turnuva Dünya Satranç Şampiyonluğu olup, bu turnuva mevcut dünya şampiyonu ve ona meydan okumaya hak kazanan bir oyuncu arasında ikili maç formatında oynanır.

Chess competition
GMs Magnus Carlsen ve Fabiano Caruana playing 2018 Dünya Satranç Şampiyonluğu Unvan Maçı'nda karşılaşıyorlar. Fotoğraf: Maria Emelianova/Chess.com.

Masa başı satrancına benzer şekilde, online satrançta da her sene pek çok yarışma oynanır. Chess.com'un ev sahipliği yaptığı turnuvalar arasında Unvanlı Salı, Hızlı Satranç Şampiyonası, ve PogChamps bulunur.

Yarışmalar genellikle döner turnuva (satranç dışı sporlardan bilinen ifadesiyle lig usülü), eleme (nakavt), veya İsviçre Sistemi olarak oynanır. Arenalar online yarışmalar da da yaygındır.

Satranç Teorisi ve Stratejisi

Bu kadar uzun bir geçmişi olan ve çok popüler bir oyunun çağlar boyunca ustalar tarafından derinlikle çalışmış olmaları doğaldır. Satranç Teorisi (kuramı) oyunun tarihi boyunca oyuna dair oluşturulan bilgilerdir. Genellikle satranç teorisinde oyun üçe bölünür: Açılış, oyunortası ve oyunsonu.

Açılış

Açılış teorisi oyunun ilk hamlelerini kapsar. Teoriye göre oyuncular merkezi kontrol etmeye çalışmalı, taşlarını güzel karelere geliştirmeli yani oyuna sokmalı ve şahlarını güvende tutmalıdırlar. Ustalar çeşitli açılışları detaylı analiz edilmiş devamyolları ve varyantlarıyla incelemişlerdir. En çok oynanan açılışlar Sicilya Savunması ve Ruy Lopez (İspanyol) Açılıı'dır; ama başka pek çok açılış vardır ve bunların arasında çok popüler olanları da vardır.

Açılışlar hakkında daha fazla bilgi edinmek için konuyla ilgili makaleler, videolar ve derslere bakabilirsiniz. Ayrıca çeşitli açılışlar hakkında daha fazla bilgi edinmek için Açılışlar sayfamızı ziyaret edebilir veya açılışları keşfetmek için Açılış Kâşifi sayfamızı kullanabilirsiniz.

Chess Openings
Temel açılış ilkeleriyle ilgili derslerimize bakabilirsiniz.

Oyunortası

Açılıştan sonra oyunortası gelir. Oyunortasında stratejik ve taktik kavramlar ve bunların oyundaki geçerliliği önemlidir.  Örneğin iyi ve kötü filler, piyon yapıları, taşların manevra yeteneği, yoğun koruma, alan, vs.

Oyunortası hakkında daha fazla bilgi edinmek için, konuyla ilgili yazı, video veya derslere bakın.

Chess Middlegame
Oyunortası becerilerinizi geliştirmek için Taşlarınızdan En İyi Şekilde Faydalanın dersine bakın.

Oyunsonu

Oyunsonu taşların çoğu değişildiğinde başlar. Bazı yazarlar vezirler değişildiğinde oyunsonunun başladığını savunurlar. Her şekilde, oyunsonu teorisi piyon terfileri, opozisyon, üçgen, hisar, vs. gibi konuları kapsar.

Oyunsonu hakkında daha fazla bilgi edinmek için, konuyla ilgili yazı, video, ve dersleri ziyaret ediniz. Oyunsonlarını daha iyi öğrenmek ve pratik yapmak için Oyunsonları sayfamızı ziyaret ediniz.

Chess Endgames
Oyunsonu hakkında daha fazla bilgi edinmek için Oyunsonlarını Anlamak dersimize bakın!

Taktikler

Taktikler bir oyuncunun taş kazanmak veya mat etmek için hemen fayda sağladığı bir forse hamledir. Bir oyuncu, satrancının geliştirmek için pek çok taktik motife çalışabilir; ama en temel olanları açarak saldırı, açmaz, şiş ve çataldır.

Taktikler hakkında daha fazla bilgi edinmek için, konuyla ilgili yazılar, videolar ve derslere bakabilirsiniz. Taktiklerle ilgili alıştırma yapmak için Bulmacalar sayfasını ziyaret ediniz.

Chess Tactics
Taktiklerle kazan dersine bakın ve daha fazla oyun kazanın.

Tarihçe

Satrancın tam olarak ne zaman bulunduğuna dair kesin bir kanıt yoktur. Bununla birlikte, tarihçiler satrancın çaturanga adlı eski bir Hint tahta oyunundan evrimleştiği üzerinde anlaşmış durumdalar. Bu eski Hint oyununda geçerli olup da diğer bütün varyasyonlarda geçerli olan iki özellik vardı: her taşın farklı bir değeri vardı ve kralın/şahın kaderi oyunun sonucunu belirliyordu.

Çaturanga daha sonra yedinci yüzyılda şatranç'a doğru evrimleşti. Satranç Doğu, Kuzey ve son olarak Batı'ya doğru yayıldı ve bu yayılma sürecinde farklı özellikler elde etti. Oyun Avrupa'ya ulaştıktan sonra, oyun bugünki haliyle bildiğimiz standart satrancın şeklini aldı. 

1800'lerden itibaren dünya şampiyonunu belirlemek için yapılan ikili maçlar popüler hale geldi. İlk resmî dünya şampiyonu 1886 yılında Johannes Zukertort'u yenen Wilhelm Steinitz'tir. FIDE, 1948'den itibaren Dünya Satranç Şampiyonası'nı düzenlemeye başladı ve bu yıl unvanı GM Mikhail Botvinnik elde etti.

Chess World Champion
Steinitz ilk resmî dünya şampiyonudur. Fotoğraf: Wikimedia, CC.

1948'den 1993'e kadar FIDE Dünya Satranç Şampiyonluğunu aralıksız düzenledi. Bu dönemdeki dünya şampiyonları Botvinnik'in yanı sıra, GM'ler Vasily Smyslov, Mikhail Tal, Tigran Petrosian, Boris Spassky, Bobby Fischer, Anatoly Karpov, ve Garry Kasparov.

1993'te mevcut dünya şampiyonu Kasparov'un FIDE ile anlaşmazlıkları oldu ve GM Nigel Short ile birlikte Profesyonel Satranççılar Birliği'ni (PCA) kurdu. 1993'ten itibaren iki dünya şampiyonlu bir döneme girildi, birisi PCA öteki de FIDE Dünya Şampiyonu oldular. PCA şampiyonları Kasparov ve GM Vladimir Kramnik. Bu unvanlar 2006 yılında tekrar birleştirildi ve birleştirilmiş dünya şampiyonunu belirleyen maçta Kramnik, FIDE şampiyonu GM Veselin Topalov'u yendi.

Chess Kramnik
Kramnik birleştirilmiş dünya şampiyonluğunu 2006 yılında kazandı. Fotoğraf: Maria Emelianova/Chess.com.

Bu andan itibaren FIDE bütün Dünya Satranç Şampiyonluğu etkinliklerini (maç veya turnuva formatında) düzenledi. Bu turnuvaların kazananları GM'ler Viswanathan Anand ve şu anki dünya şampiyonu Magnus Carlsen'dir.

2020 yılı satranç dünyasında muazzam bir devrim geçirdi. COVID-19 pandemisi ve Netflix'in mini dizisi The Queen's Gambit ("Vezir Gambiti") etkisiyle online satranç devasa oranda büyüdü. tremendous revolution in the world of chess. Satranç espor dünyasında da PogChamps 3 gibi etkinliklerle iz bıraktı çünkü bu sayede internet üzerinden canlı yayın dünyasına ve içerik üretimi alanına hızlı bir giriş yaptı.

Varyasyonlar

Satranç varyasyonları satrancın standart versiyonunun türevleridir. Bu oyunlar değişik tahtalar, taşlar, oyuncu sayısı vb gibi kural değişiklikleriyle standart satrançtan farklı olabilir.

En popüler varyasyonlardan birisi Bughouse (Bebek Satrancı) olup iki oyuncu takım halinde iki ayrı tahtada yine iki rakibe karşı oynarlar. Bir tahtada alınan taş, diğer tahtada eş olan tarafından kullanılabilir.

Bir başka popüler varyasyon da 4'lü Satranç'tır. Adından anlaşılacağı üzere, dört oyuncu aynı tahtayı paylaşırlar. Bu nedenle ekstra iki oyuncunun da tahtaya sığacağı şekilde düzenleme yapılmıştır.

Chess Variants
4'lü Satrançta dört oyuncu aynı tahtayı paylaşır.

Satranççılar ve satrançseverler, standart satrança ilgili meselelerini çözmek için satrancın çeşitli varyasyonlarını oynayabilirler. En iyi bilinen örneklerden olan Satranç960, Fischer tarafından açılış hazırlıklarını satranca mahvettiği inancıyla yaratılmıştır.

Chess.Com üzerinde satrancın çeşitli varyasyonlarını oynayabilir hatta Varyasyonlar sayfasında kendi satranç versiyonunuzu yaratabilirsiniz.

Sonuç

Satranç oynamak için bilmeniz gereken her şeyi öğrendiniz. Daha fazla bilgi için Chess.com/terms adresine bakınız.

Daha Fazla Satranç Terimi Keşfedin